درخت بونسای نوعی درخت مینیاتوری بوده که در زبان ژاپنی اصطلاح “بونسای” به معنای “کاشته شده در ظرف” است. به عبارتی بونسای به هنر پرورش این درختان کوچک اشاره دارد و بخشی جدایی ناپذیر از فرهنگ ژاپنی است که قدمت آن به اوایل قرن چهاردهم باز می گردد. زمانی که تنها ثروتمندترین اشراف و اعضای عالی رتبه جامعه ژاپن از آن لذت می بردند، امروزه بونسای به هنری تبدیل شده که مردم از سراسر جهان می توانند از آن لذت ببرند. در این پست از شهر گل ماهک قصد داریم تا شما را با هنر مراقبت از بونسای بیشتر آشنا کنیم. با ما همراه باشید.
اصول مراقبت از بونسای
مراقبت از درخت بونسای ممکن است در ابتدا ترسناک به نظر برسد. در ادامه چند نکته حیاتی وجود دارد که به شما نشان می دهد چگونه به راحتی از درخت بونسای مراقبت کنید.
انواع بونسای
برای تعیین بهترین مکان برای بونسای خود، در ابتدا باید بدانید که این درخت چه نوع درختی است و آیا یک گیاه داخل محوطه خانه به شمار می رود یا از نوع خارجی است.
1) بونسای بیرونی یا مقاوم به سرما
رایج ترین انواع بونسای مانند درختان سرو کوهی، کاج و صنوبر گیاهانی در فضای باز هستند و باید مانند همتایان بزرگتر خود در معرض تغییرات فصول سال قرار گیرند. آنها باید در زمستان به حالت خواب بروند و برعکس درختان استوایی هرگز نباید اجازه یخ زدن داشته باشند. بونسای در فضای باز شامل درختان برگریز نیز می شود، به این معنی که برگ های آنها با فصول تغییر می کند. درختان مقاوم به سرما را نباید در خانه پرورش داد. کاهش تدریجی دما درخت شما را در حالت خواب قرار می دهد، رشد آن را کند کرده و انرژی را برای بهار ذخیره می کند. وقتی هوا برای بونسای شما خیلی سرد شد تا در فضای باز بماند، آن را به یک منطقه محافظت شده اما گرم نشده منتقل کنید. مراقب باشید از رسیدن دمای زیر 20 درجه به آن جلوگیری کنید.
برخی از درختان ممکن است زودتر شروع به شکستن خواب کنند. در اوایل اسفند نشانه های جوانه زدن را در درخت خود بررسی کنید. زمانیکه درخت در دمای 40 درجه یا سردتر قرار دارد، نیازی به نور خورشید نداشته و کاملاً خوابیده است. هنگامی که دما شروع به افزایش می کند، درخت شروع به بیدار شدن و رشد می کند. اگر درخت خوابش شکسته شد، باید به آن نور بدهید، آن را به خنک‌ترین مکان ممکن منتقل کنید، جایی که هنوز مقداری نور خورشید دریافت می کند. بونسای شما اکنون به آب بیشتر و محافظت در برابر یخ زدگی نیاز دارد. یخ زدن ناگهانی می تواند به رشد جدید آسیب برساند. در اوایل اردیبهشت، دما به اندازه کافی گرم می شود تا بونسای خود را دوباره در بیرون قرار دهید. این نوع از بونسای شامل افرا، نارون، آزالیا، سدر، افرا، سنجد چینی، کاج اروپایی و جینکو می شود.
2) بونسای داخلی یا گرمسیری
درختان بونسای داخلی معمولاً گونه های نیمه گرمسیری هستند که در طول سال در دمای پایدار رشد می کنند. این درختان به سرما حساس هستند و نباید اجازه داد دمای آنها کمتر از 45 درجه فارنهایت یا 7.2 درجه سانتیگراد باشد. آنها شرایط بسیار خشک را دوست ندارند و آفتاب زیادی می خواهند. بونسای استوایی ممکن است در تمام طول سال روی طاقچه آفتابگیر نگهداری شود. در طول تابستان آنها دوست دارند بیرون باشند، اما در داخل خانه نیز به خوبی عمل می کنند. هوای داخل خانه بسیار خشک است، بنابراین استفاده از سینی سنگریزه یا مه پاش مکرر مهم است. بونسای های گرمسیری دوست دارند در طول فصل رشد بارور شوند. آنها به هرس 3-4 بار در سال و هرس ریشه یا تعویض گلدان هر 2-3 سال در بهار یا تابستان نیاز دارند. این نوع از بونسای شامل گیاهان یشم، گیلاس گرمسیری، انجیر، زیتون، درختان چتر هاوایی و درختان فیکوس می شوند.
موقعیت درخت بونسای
هنگامی که متوجه شدید چه نوع درخت بونسای دارید، بقیه کارها نسبتاً ساده می شود. چند نکته کلی در مورد موقعیت درخت بونسای وجود دارد که معمولاً برای همه انواع درختان بونسای به کار می رود. بونسای شما باید به دور از گرما یا هوای مستقیم نگهداری شود.
حفظ رطوبت در مراقبت از بونسای
یکی از نکات مراقبت از بونسای ها این است که به رطوبت نیاز دارند تا خاک خود را مرطوب نگه دارند. هر زمان که درخت شما در داخل است، هوا بسیار خشک است و برگ ها برای سالم و سبز ماندن به رطوبت نیاز خواهند داشت. در طول روز هر زمانی که دوست دارید می توانید مه پاشی کنید. حتماً از قرار دادن بونسای خود در نزدیکی دریچه یا دریچه هوا خودداری کنید، زیرا این کار باعث خشک شدن شاخ و برگ می شود. استفاده از سینی سنگریزه یک راه عالی برای افزایش رطوبت گیاه بصورت محلی است. سینی سنگریزه سینی کم عمقی است که با سنگ های کوچک پر شده است. مقداری آب در کف سینی بریزید، دقت کنید که آب به انتهای گلدان بونسای نرسد. همانطور که آب تبخیر می شود، به ایجاد یک محیط مرطوب‌تر کمک می کند.
میزان روشنایی بونسای
بونسای خود را در محلی با نور زیاد خورشید نگه دارید. بونسای به نور مستقیم خورشید نیاز دارد چرا که از آن غذای خود را درست می کند. فقدان آفتاب مستقیم به آنها آسیب رسانده و باعث ضعف شاخ و برگ و مشکلات دیگر می شود. انواع بونسای تمایل دارند روزانه به مدت 5-6 ساعت نور خورشید را دریافت کنند، چه در داخل و چه در خارج. تمامی بونسای‌ها دوست دارند در ماه‌های گرم مانند اردیبهشت و خرداد در خارج از خانه باشند، اگرچه گونه‌های زیادی وجود دارند که می‌توانند در تمام طول سال در داخل خانه نگهداری شوند. به یاد داشته باشید که هر چه بونسای شما نور خورشید و گرمای بیشتری دریافت کند، بیشتر به آب نیاز خواهد داشت.
آبیاری درخت بونسای
علت شماره یک اکثر مرگ و میر درختان بونسای، کم آبی است. این گیاه به علت لایه خاک بسیار کم عمق، مستعد خشک شدن بسیار سریع است. درختان بونسای باید درست زمانی آبیاری شوند که لایه سطحی خاک خشک به نظر برسد. بسته به نوع و اندازه درخت شما و همچنین نوع خاکی که استفاده می کنید، دفعات آبیاری می تواند متفاوت بوده و حتی یک بار در روز باشد. بنابراین، بهتر است به جای پایبندی به یک روال، هر یک از گیاهان بونسای خود را جداگانه آبیاری کنید.
هنگام آبیاری درخت بونسای، هدف اصلی اشباع کامل ریشه ها با آب است. برای اطمینان از اشباع مناسب، آبیاری را تا زمانی که آب از سوراخ های تخلیه گلدان خارج شود ادامه دهید. به منظور زهکشی مناسب، بسیاری از درختان بونسای دارای سینی جمع آوری آب اضافی هستند.
اما در هنگام مراقبت از بونسای بهتر است به این موضوع توجه داشته باشید که آبیاری بیش از حد نیز می تواند برای درخت بونسای شما مضر باشد. علائم آبیاری بیش از حد بونسای عبارتند از:
- زرد شدن برگها
- چروک شدن شاخه های کوچکتر
اگر یک بونسای بیش از حد آبیاری شود، ریشه‌های آن در آب غرق شده و از اکسیژن محروم می‌شوند که از رشد بیشتر برای حمایت از درخت جلوگیری می‌کند. آبیاری بیش از حد نیز می تواند ناشی از زهکشی ضعیف خاک باشد. برای اطمینان از اینکه بونسای خود را به درستی آبیاری می کنید، باید درخت بونسای خود را به صورت روزانه با فشار دادن محکم بر روی خزه یا خاک در پایه تنه بررسی کنید. قانون کلی این است که به محض خشک شدن خاک آبیاری کنید.
هرس و شکل دادن به درخت بونسای
هرس برای کوچک نگه داشتن درختان بونسای و حفظ شکل فشرده آنها ضروری است. دو نوع اصلی هرس وجود دارد:
- هرس نگهدارنده
- هرس ساختاری
هرس، نگهداری بونسای را با تشویق به رشد جدید تقویت می کند. با قطع شاخه ها و برگ های جوان، برگ های زیرین آن در معرض هوا و نور خورشید قرار می گیرند که باعث تقویت بیشتر درخت شده و برای سلامت کلی آن مفید است.
مناطقی که نیاز به هرس کردن دارند شامل شاخه ها، جوانه ها و برگ ها می شوند. هرس شاخه ها رشد شاخه های کوچکتر را تحریک کرده و به شما این امکان را می دهد تا شکل درخت خود را کنترل کنید. هرس جوانه های دور از شاخه ها باعث رشد فشرده تر برگ ها شده و رشد برگ های کوچکتر را تحریک می کند.
به طور معمول، شما باید با مشاهده رشد جدید درخت بونسای آن را هرس کنید تا شروع تغییر شکل درخت به شیوه ای نامطلوب صورت نگیرد. برای گلدهی بونسای، هرس باید در بهار انجام شود تا گلهای بیشتری در سال بعد رشد کنند.
هرس ساختاری تکنیک پیشرفته‌تری است که فقط زمانی باید انجام شود که درخت خواب باشد. این شامل حذف شاخه های ساختاری اولیه درخت است و به مهارت های یک متخصص نیاز دارد تا اطمینان حاصل شود که درخت می تواند بهبود یابد.
راه دیگر برای شکل دادن به درخت بونسای، سیم کشی شاخه های آن است. می توانید با پیچاندن یک سیم نازک به دور آنها، شکل و الگوی رشد آنها را کنترل کنید. سیم کشی بهتر است در زمستان یعنی زمانی که برگ های درخت بونسای افتاده است انجام شود. حتماً مراقب رشد شاخه باشید و در صورت لزوم سیم را بردارید. اگر رشد شاخه خیلی سریع باشد، می تواند در سیم رشد کرده و باعث ایجاد زخم در آن شود.
انتخاب خاک مناسب برای بونسای
یکی از نکات کلیدی مراقبت از بونسای انتخاب خاک با زهکشی مناسب است. ذرات درشت مانند سنگ های آتشفشانی یا سنگ ها را برای بهبود زهکشی و ورود هوا به خاک به مخلوط خاک خود اضافه کنید. مخلوط خاک ایده آل همچنین باید بتواند آب را در خود نگه دارد که با افزودن خاک رس قابل بهبود است.
مراقبت از بونسای با کوددهی
کود کاملاً غذای گیاهان نیست، بیشتر شبیه ویتامین ها و مواد معدنی است. همانند ویتامین ها، مقدار کمی کود به طور منظم بهترین برنامه خواهد بود. بیشتر بونسای ها باید یک یا دو بار در ماه به صورت خفیف بارور شوند. شما می توانید از کود بونسای بدین منظور استفاده کنید. یک کود متعادل بونسای حاوی مقادیر مساوی نیتروژن، فسفر و پتاسیم است. قبل از کوددهی، مطمئن شوید که درخت خود را کاملاً آبیاری کرده‌اید زیرا کوددهی گیاه در زمان خشک بودن خاک مضر است. برای جلوگیری از کوددهی بیش از حد، دستورالعمل های روی کود را حتما بخوانید.
تعویض گلدان بونسای
تعویض گلدان یک عامل کلیدی در حفظ سلامت درخت بونسای شما است. هدف از گلکاری مجدد حذف ریشه های اضافی است که می تواند باعث گرسنگی درخت شده یا مانع از رسیدن مواد مغذی کافی برای توده درخت گردد. تعویض گلدان در مراقبت از بونسای همچنین تضمین کننده این است که درخت شما می تواند در یک گلدان کوچک به رشد خود ادامه دهد. بسته به سرعت رشد درخت بونسای، باید هر دو تا پنج سال یکبار تعویض گلدان صورت گیرد.
مراحل اولیه تعویض گلدان درخت بونسای شامل موارد زیر می گردد:
- درخت را با احتیاط از گلدانش جدا کنید.
- با استفاده از قیچی تیز، لایه بیرونی ریشه ها را جدا کنید.
- در صورت نیاز، توده ریشه را در مناطقی که پوسیده شده اند مورد بررسی قرار دهید. این نواحی می توانند نشان دهنده کافی نبودن زهکشی بونسای باشند.
- خود گلدان را تمیز کنید و لکه های قهوه ای یا سبز را از بین ببرید.
- مربع های مشبک را روی سوراخ های زهکشی قرار دهید تا از ریزش خاک جلوگیری شود.
- کف گلدان را با خاک بپوشانید و درخت را روی آن قرار دهید.
- سوراخ‌ها و شکاف‌های باقی‌مانده را که قبلاً در آنها ریشه وجود داشت را با خاک پر کنید.
پیشگیری از آفات بونسای
بیشتر درختان مقاومت طبیعی در برابر حشرات دارند، به ویژه هنگامی که در شرایط تابستانی سالم در فضای باز رشد کرده باشند. با این حال، توصیه می کنیم از حشره کش های معمولی موجود در باغ یا اسپری های ارگانیک چندین بار در سال به عنوان یک اقدام پیشگیرانه استفاده کنید. حشرات و بیماری های مختلف را بشناسید تا میزان سمپاشی را به حداقل رسانده و مشکلات آفات گیاهی را به طور صحیح مورد هدف قرار دهید.
کلام آخر مراقبت از درخت بونسای
در نهایت می توان گفت که بونسای تنها یک گیاه نیست، بلکه یک روش زندگی است. درختان بونسای نیاز به مراقبت و نگهداری منظم دارند. با رعایت نکات ما در مورد نحوه مراقبت از درخت بونسای به زودی به یک حرفه ای واقعی نگهدارنده بونسای تبدیل خواهید شد!
برای مبتدیان، مراقبت از درختان بونسای سرو کوهی ساده‌ترین موارد بوده، بنابراین برای علاقه مندان به بونسای تازه کار عالی هستند. بونسای های گلدار مانند بونسای گاردنیا برای افزودن تنوع و عطر به مجموعه بونسای شما عالی هستند.
